Tekst: Stef Linsen
Petra d’Huy vroeg mij een blog te schrijven over een onderwerp dat verband houdt met de bipolaire stoornis, mede naar aanleiding van mijn voordracht op de landelijke dag van de Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen op 16 september 2017 in Den Bosch. Zie hier mijn presentatie.
Ik vind het leuk en nuttig om het onderwerp te verbinden met de ‘partner van’ de patiënt die aan de bipolaire stoornis lijdt. Want velen mensen met een bipolaire stoornis hebben of hadden een vaste relatie. In de Facebookgroep Petra etcetera staan veel vragen, opmerkingen en discussies over medicatie en de invloed daarvan op het eigen gedrag en de relatie met de partner. Ook hele persoonlijke verhalen. Al broedend op een bruggetje tussen die thema’s kwam ik op de ‘Open Dialoog’.
Op 20 oktober 2017 bezocht ik het congres ‘Op weg met Open Dialogue’ in Brugge. Een mooie brug tussen de thema’s partnerrelatie en medicatie. Misschien is de ‘Open Dialoog’ nog onbekend.
Wat is Open Dialoog?
Het hoofddoel in de familiegesprekken is niet een interventie die de familie of de patiënt probeert te veranderen. Het doel is: het opbouwen van een nieuwe gezamenlijke taal voor deze (psychotische) ervaringen, die nog geen woorden hebben.
De uitvoering is snel, met laagdrempelige hulp, waarbij de hulpvragers, patiënt en naasten centraal staan bij het benoemen van de hulpvragen. De GGZ-werkers volgen de patiënt en diens systeem en benadrukken hun onderlinge verbinding en bevorderen het gesprek of helpen bij ‘de doorstart’.
Grondlegger de Finse Professor en psycholoog Jaakko Seikkula, die er al lang onderzoek naar doet. In zijn eigen gezondheidsregio in NW Finland is deze werkwijze nu de norm. En de verschillen qua zorggebruik en ‘psycho sociale conditie’ zijn fors vergeleken met Stockholm. Open Dialoog verenigt beginselen van systemische familietherapie en psycho-dynamische psychotherapie. Professionelen discussiëren openlijk over hun eigen observaties terwijl het netwerk aanwezig is.
In een van de – in het Vlaams vertaalde – plaatjes van een presentatie*
uit 2016 staat:
Hoofdprincipes van… Open Dialogen in sociale netwerken:
- Onmiddelijke hulp;
- Sociaal Netwerk Perspectief;
- Flexibiliteit en Mobiliteit;
- Verantwoordelijkheid;
- Psychologische continuïteit;
- Tolerantie van onzekerheid;
- Dialogisme
(*) Download op deze pagina de presentatie.
En lees hier meer over Open Dialoog.
De opvallend goede lange termijn effecten van Open Dialoog.
Jaakko Siekkula toonde resultaten van een vijfjarig (‘naturalistisch’ vergelijkend) onderzoek bij acute psychose-patiënten met twee doelstellingen:
Het verhogen van behandeling in de thuisomgeving en geen antipsychotische medicatie geven in het begin maar focussen op actieve psychosociale behandeling.
Erg opvallend was dat hij begon met 90 patiënten (+ hun families) en er na vijf jaar nog 76 over waren. Een geringe uitval. Twee groepen uit NW Finland (72 personen) en Stockholm (71 personen) waren vergelijkbaar qua leeftijd, sekse en diagnoses (psychose spectrum). In Stockholm werden patiënten op de gebruikelijke manier behandeld. De verschillen na vijf jaar waren opvallend:
In NW Finland te opzichte van Stockholm was het gebruik van antipsychotica maar 36%. Het aantal opname dagen 28%. Ziekteverlof en gebruik van vervangingsinkomen maar 31%. Deze resultaten bleven stabiel de jaren daarna én nam ook het aantal gestelde schizofrenie diagnoses af in Finse regio.
Gepubliceerd in Seikkula et al. Psychotherapy Research, March 2006: 16(2),214-228.
Conclusies:
1. Snelle familietherapie heeft veel gunstige effecten op het herstel van psychose en voor de naasten scheelt dit enorm qua belasting.
2. Het belang van medicatie is dan minder groot.
Welke medicatie is het best bij bipolaire stoornis?
Maar welke medicatie is het best, ook al heeft die een bescheidener plaats?
Ik citeer uit een eerder blog over 33 (wetenschappelijke])onderzoeken met 6846 patiënten (1970 – 2012).
“Belangrijkste conclusie was dat mensen die placebo’s (een ‘fop-geneesmiddel’) kregen vaak slechter af waren dan anderen die met een echt geneesmiddel werden behandeld. Dat gold niet voor patiënten die Aripiprazol, Paliperidon (allebei moderne antipsychotica), Carbamazepine (stemmingsstabilisator die ook bij epilepsie wordt gebruikt) en Imipramine (klassiek antidepressivum) hadden gekregen. Het effect dáarvan was globaal niet beter dan een placebo, soms iets ‘slechter’.”
“Lithium, Valproaat en Lamotrigine (allebei stemmingsstabilisatoren die ook gebruikt worden bij epilepsie) deden het veel beter. De combinatie van Lithium en Valproaat gaf het beste resultaat. Qua bijwerkingen verschilden alle middelen onderling maar dat is in bovenstaande conclusie meegenomen.
De eindconclusie van de auteurs:
Alle beschikbare onderzoek wegend (omvang, opzet, de duur, de kwaliteit) is Lithium nog steeds de beste behandeling bij bipolaire stoornis.
Mijn eindconclusie hieruit:
Iedereen met een bipolaire stoornis hoort onder controle te staan bij een psychiater voor de farmacotherapie. De diagnose moet helder zijn en dat duurt vaak jaren. Dat betekent in het begin zoeken. Gebeurt dat goed, dan kan iedereen de jarenlang bruikbare ‘beste persoonlijke standaard’ vinden. Maar de psychosociale kant heeft dus (in het begin) veel meer aandacht nodig.
Wat vind jij en wat is jouw ervaring?
Stef Linsen (psychiater, (groeps)psychotherapeut), werkte in GGZ settingen met adolescenten, volwassenen en ouderen (zowel ambulant, dag – en poliklinisch).
Nu werkt hij freelance voor GGZ instellingen en publiceert vanaf 2014.
In 2014:
Help, mijn partner heeft een depressie!
en Help, de GGZ verandert! (E-Book) en hij startte een tweewekelijkse blogserie.
In 2016 verschenen:
Help, mijn partner heeft een psychose!,
Hulp en Wegwijzer in de Vlaamse GGZ
en Goede geestkracht houdt je gezond (e-books).
Nu loopt een 18-delige vlog ‘de psychiater prater’.
Een eerdere blog over het ‘partner van ‘ thema verscheen op Psychosenet in 2015.
Website: www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl
(Op de website zijn gratis twee hoofdstukken te downloaden. Ook staan er 186 links, een Tip/Checklist over depressie & psychose en twee E-books).
Info over psychische stoornissen kun je hier vinden.
Stef Linsen is ook te vinden op Linkedin en Facebook.
Stichting Petra etcetera 