Tekst: Eva Ouwehand
Dit blog is ook gepubliceerd op http://www.psychosenet.nl

Religieuze of spirituele ervaringen en de bipolaire stoornis, wat hebben ze met elkaar te maken? Ik ben nu al een aantal jaren bezig met onderzoek op dit gebied en ik raak er niet over uitgeleerd.

Je kunt je bijvoorbeeld afvragen wat een religieuze ervaring eigenlijk is. Eigenlijk bestaat zo’n ervaring niet. Wat de een als religieus of spiritueel ziet, vindt de ander ketters, zweverig of misschien zelfs van de duivel. Of het wordt als een waan of hallucinatie gezien vanuit een medisch model. Een religieuze ervaring is een menselijke ervaring die iemand interpreteert als religieus of spiritueel. Je opvoeding en of je jezelf als gelovig of spiritueel ziet hebben er bijvoorbeeld mee te maken of je iets religieus of spiritueel vindt. Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen die religieus opgevoed zijn vaker religieuze ervaringen hebben dan mensen die niet religieus opgevoed zijn. Maar dan nog kun je ervaringen heel verschillend interpreteren. Zo vonden sommige participanten in het onderzoek de eenheidservaringen of de mystieke ervaringen die ze hadden gehad in een manie, een verrijking.

Maar iemand anders dacht dat zo’n ervaring een illusie was en vooral met de bipolaire stoornis te maken had. En er waren ook mensen bij wie de ervaring omsloeg in een angstige ervaring. Sommige ervaringen, zoals een ervaring dat alle dingen met elkaar samenhangen, van synchroniciteit, maar ook de ervaring van de aanwezigheid van het goddelijke, komen niet vaker voor bij mensen met een bipolaire diagnose dan in de algemene bevolking. Andere ervaringen, zoals mystieke ervaringen, juist wel. Religieuze en spirituele ervaringen hangen zeker ook met de bipolaire stoornis samen, want ze komen vaker voor tijdens manieën dan op andere momenten en ook vaker bij mensen met de bipolair stoornis type I dan type II.

Een van de conclusies van het onderzoek is dan ook dat je niet zo gemakkelijk zomaar kunt onderscheiden in een religieuze ervaring wat er nu pathologisch aan is en wat authentiek religieus of spiritueel. Voor mensen met een bipolaire diagnose is dat vaak een zoektocht en een worsteling. Je kunt je er helemaal vanaf keren en je kunt er ook teveel in opgaan, maar een balans vinden is best een opgave, vertelden participanten. ‘Het zijn ervaringen die je in contact brengen met een andere werkelijkheid, en die tegelijkertijd in evenwicht moeten komen met andere aspecten van het leven’.

Een andere conclusie van het onderzoek is dat communicatie over deze ervaringen belangrijk is. Daar moet je dan alleen net weer de juiste gesprekspartners voor vinden. Ik ben daarom maar begonnen met een kort filmpje over het onderzoek, ook dat is een vorm van communicatie. Misschien herkennen mensen zich er in.

Ik ben Eva Ouwehand en opgegroeid in Oegstgeest. Sinds 1988 ben ik geestelijk verzorger in GGZ instellingen en een algemeen ziekenhuis. Momenteel bij Altrecht in Utrecht. Ik ben bezig met een Ph.D. studie Theologie aan de Rijksuniversiteit in Groningen (RUG) sinds 2014. Onderwerp: religieuze en spirituele ervaringen en de bipolaire stoornis. Ook ben ik bekend met psychotische stoornissen in de familie.

Klik hier voor het filmpje over het onderzoek.

De tekeningen zijn gemaakt door Judith de Haan (judith.dehaan@outlook.com)