Tekst: Melissa Chrispijn

Positieve psychologie – goed leven met een bipolaire stoornis

Toen ik – nog niet eens zo gek lang geleden – voor het eerst hoorde over de positieve psychologie was ik wat sceptisch. Hiervoor moet je zeker constant blij zijn en daarmee het bestaan van ellende in de wereld ontkennen. Toen ik er meer over hoorde bleek het tegendeel echter waar en werd mijn interesse gewekt. We kwamen in contact met een vakgroep van psychologen van Universiteit Twente die zich bezighouden met positieve psychologie en de toepassing daarvan in zowel de ‘gezonde’ populatie als in de klinische praktijk. Een mooie samenwerking ontstond en zo doende hebben we een gezamenlijk onderzoeksproject opgericht met als doel het onderzoeken van positieve psychologie als interventie bij patiënten met een bipolaire stoornis.

Positieve psychologie is een stroming in de psychologie die voor het eerst uitgebreid werd beschreven in 2000 door de twee Amerikanen Martin Seligman en Mihaly Csikszentmihalyi als tegenhanger van de traditionele psychologie. De traditionele psychologie (en psychiatrie) zoals we die allemaal kennen is voornamelijk gericht op het opsporen en behandelen van psychische ziektes, zoals depressie en angst. De positieve psychologie daarentegen focust op het bevorderen van welbevinden en optimaal functioneren. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft welbevinden ook in haar definitie van geestelijke gezondheid opgenomen en pleit ervoor dat geestelijke gezondheid niet alleen de afwezigheid van ziekte betekent, maar ook de aanwezigheid van emotioneel, psychologisch en sociaal welbevinden.

Hoe bereik je nou een toestand van optimaal welbevinden? Seligman en Csikszentmihalyi noemen dit ‘een goed leven’, wat kan worden onderscheiden in een plezierig, een betrokken en een betekenisvol leven. Het plezierige leven bestaat vooral uit positieve emoties en manieren om deze te versterken, door bijvoorbeeld het uitoefenen van mindfulness. Een betrokken leven krijg je volgens hen door je sterke kanten te ontdekken en je leven zo in te delen dat je deze zoveel mogelijk inzet en gebruikt op het gebied van werk, spel en in de liefde. Om een betekenisvol leven te krijgen ken je je belangrijkste sterke punten en zet je deze in om een groter goed te bereiken, een voorbeeld daarvan is liefdadigheid.

Om deze concepten van positieve psychologie in de praktijk te brengen zijn verschillende interventies beschreven en onderzocht, positieve psychologie interventies (PPI’s). Deze richten zich bijvoorbeeld op het inzetten van je sterke kanten, dankbaarheid en genieten. Een veelgebruikte oefening is bijvoorbeeld ‘de drie-goede-dingen oefening’, waarbij je aan het einde van de dag drie positieve ervaringen probeert na te gaan, de bijkomende positieve emoties identificeert en hiervan vervolgens (na)geniet. Een ander voorbeeld is het uiten van dankbaarheid. Je kiest een persoon die je dankbaar bent en schrijft een brief gericht aan die persoon, die je vervolgens aan diegene voorleest.

Er is veel onderzoek gedaan naar het effect van deze interventie op het welbevinden en het blijkt dat de oefeningen inderdaad het welbevinden kunnen bevorderen en zelfs depressieve klachten kunnen doen afnemen. De interventie is echter nooit onderzocht bij mensen met een bipolaire stoornis, en aangezien depressieve klachten een groot deel van het leven van mensen met een bipolaire stoornis uitmaken zou het goed kunnen dat positieve psychologie interventies kunnen bijdragen aan zowel een hogere mate van welbevinden als een afname van depressieve klachten.

Voor het onderzoeksproject dat we gezamenlijk gestart zijn hebben we met behulp van een patiëntenpanel een groot aantal oefeningen doorgenomen en beoordeeld. Naar aanleiding van deze evaluatie wordt er een interventie samengesteld die we willen gaan onderzoeken in een landelijk onderzoek met patiënten met een bipolaire stoornis. We hopen hiermee aan te tonen dat positieve psychologie interventies in ieder geval even effectief zijn in het voorkomen van stemmingsklachten als andere psychologische behandelingen zoals cognitieve gedragstherapie.

In onderstaande TED-talk legt Martin Seligman in zijn eigen woorden uit wat positieve psychologie inhoudt en hoe dit tot ‘een goed leven’ kan leiden.

TED-talk:

https://www.ted.com/talks/martin_seligman_on_the_state_of_psychology?language=nl#t-345298

Melissa Chrispijn is psychiater in opleiding en onderzoeker bij Dimence in Deventer. Ze studeerde geneeskunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en is gepromoveerd aan de afdeling Maag-, Darm-, Leverziekten van het RadboudUMC te Nijmegen op het proefschrift ‘Phenotype and Treatment of Polycystic Liver Disease: where hepatology meets radiology’. Ze is in 2014 gestart met de specialisatie tot psychiater bij Dimence in Deventer en is geïnteresseerd in het raakvlak van somatiek en psychiatrie.

Ze doet onderzoek naar somatische comorbiditeit bij bipolaire stoornissen en daarnaast is ze co-promotor van twee promovendi. Zij doen hun promotieonderzoek naar de toepassing van positieve psychologie bij bipolaire stoornissen en naar persoonlijkheidsproblematiek bij bipolaire stoornissen. Daarnaast (en bovenal) is ze moeder van twee mooie zoontjes van 2,5 en 1 jaar, is ze getrouwd met een nuchtere Fries en heeft ze een zwarte kat met de politiek incorrecte naam Moortje.