Tekst: Ilja Kramer
Foto: Jaap Kloppenburg

Dit ben ik. De zon schijnt, een verloren plukje haar waait in mijn gezicht. Mijn sjaal zit slordig. Een mooie foto, maar geen gelikt portret. Is er iets van mijn kwetsbaarheid zichtbaar? Kan je aan iemand zien dat hij of zij kwetsbaar is? Ik denk het niet. Ik weet het niet.

Ik liep met fotograaf Jaap Kloppenburg over het Perenlaantje naar de Waaldijk. Hij zou een portret van mij maken waarin mijn kwetsbaarheid naar voren zou komen.

Jaap en ik raakten al wandelend aan de praat over wat we om ons heen zagen. Prachtige natuur, bos, weiland, water en horizon. Maar ook grote schepen, elektriciteitsmasten, vrachtwagens en industrie. Naast elkaar. Voor mij kan dat heel goed naast elkaar, of eigenlijk samen bestaan. Ik vind niet de natuur mooi en de elektriciteitsmasten lelijk. Ik lig er niet wakker van dat er nieuwbouwwijk ontspruiten waar eerst landbouwgrond was. Ik vind het geheel van een nieuw soort schoonheid getuigen.

En al lopende vroeg Jaap mij om wat te vertellen over mijn kwetsbaarheid. Heb veel ervaring met depressies, al vanaf mijn jonge tienerjaren. Toen wist ik, wisten we, helemaal niet wat er aan de hand was en had ik vooral het gevoel dat ik zwaar op de hand was, faalangstig en onzeker. Dit speelde allemaal van binnen af. Ik denk dat weinig mensen dat aan me hebben gezien of gemerkt. Zie je wel, je ziet het niet aan de buitenkant.

Ik zie mijn binnenwereld, mijn gedachten en gevoelens, soms als gitzwart. Een continue stroom van negatieve, destructieve gedachten. ‘Ik kan het niet, ik ben het niet waard, ik ben slecht, ik kan niks, ik faal, ik ben eenieder tot last, het is mijn eigen schuld dat ik me zo voel, ik schaam me.’ Ze noemen het ook wel de innerlijke criticus. De dialoog die je de hele tijd met jezelf, of in dit geval je criticus voert. Deze criticus is kritisch, dat zegt zijn naam al. Nou, bij tijden van depressie heb ik een hoofd vol met critici en die tetteren de hele dag keihard door elkaar. Om het hardst. ‘Je deugd niet, je bakt er niks van, je kan het niet, je bent een slechte moeder, je bent lelijk, je deugt niet, je bent een loser, je stelt iedereen teleur, je gaat af…’

Mijn hele fysiek reageert ook op de depressie. Ik duik als het ware ineen. Ik wil er niet zijn, ik wil niet gezien worden. Het liefst duik ik diep onder mijn dekbed weg. In het donker. Niemand zien. Niks horen. Er bijna niet zijn. Alleen ben je er dan nog steeds en die verdomde critici tetteren maar door. Paniek, angst, hoe dan?

Mijn hele lijf verkrampt. Soms ga ik zitten wiegen, hardop praten in mezelf, tegen mezelf. Mezelf slaan of tegen mijn hoofd bonken met de vraag of het op kan houden? Machteloos, radeloos. Totaal verkrampt. Ik ben ver heen.

De ochtenden zijn het moeilijkst. Opstaan en het leven van die dag aangaan is hels. Hoe kom ik mijn bed uit? Ik kan niet helder denken. Ik kan alleen maar huilen.

Als ik middenin een depressieve periode zit, zie ik echt geen uitkomst. Maar met behulp van medicatie en intensieve psycho-sociale begeleiding heb ik mijn leven weer behoorlijk op de rit. Na een dubbele opname in een psychiatrische kliniek kreeg ik thuis ambulante begeleiding. Een ambulant psychiatrische begeleidster nam mij bij de hand en leerde mij weer leven. Een dagritme opbouwen, het huishouden doen, in- en ontspanning, gezin, privé. Deze begeleiding is me zo dierbaar gebleken. Van drie dagen per week naar nu helemaal op eigen benen.

Ook heb ik me in de afgelopen jaren bekwaamt als het gaat om leven met een psychische kwetsbaarheid. Ik volgde hersteltrainingen zoals WRAP (Welness Recovery Action Plan) en de WWme (Wijzer Werken met Ervaring). Met de laatste cursus ben ik erachter gekomen dat ik aan de slag wil als ervaringsdeskundige GGZ, om anderen te helpen zichzelf te helpen en stappen te laten zetten in hun herstel.

Ook begeleidde ik samen met de ervaringsdeskundige van het CWZ (Canisius Wilhelmina Ziekenhuis) en een collega lotgenoot de lotgenotengroep van de PAAZ. We kwamen drie jaar lang eens in de zes weken samen. We deelden onze ervaringen, en nodigden ook mensen van buitenaf uit om iets te vertellen over bijvoorbeeld stigma, oordeelvrij communiceren of het werk van een ervaringsdeskundige.

Ook beoefen ik alweer een aantal jaren mindfulness en dru yoga. De mindfulnesstechnieken helpen me om meer in het moment te leven en me niet mee te laten slepen door mijn (negatieve) gedachten. Het is niet zo dat ze er niet meer zijn, maar het lukt me nu steeds beter om er niet in mee te gaan.

Ze zeggen wel eens ‘Alles dat je aandacht geeft groeit.’
En dat geldt dus ook andersom:

‘Alles dat je geen aandacht geeft, slinkt.’

Om mentaal fit en geestelijk gezond te blijven moet ik heel hard werken. Continu ben ik me bewust van mijn gevoel en mijn gedachten. Als ik merk dat mijn gedachten negatief zijn, in cirkeltjes blijven draaien, me een gevoel van paniek bekruipt, moet ik mentaal aan de slag. Bewust mijn aandacht richten op iets anders, om in het moment te blijven en me niet mee laat slepen in de afgrond van de negatieve gedachten.

Gelukkig lukt het mij steeds beter mijn binnenwereld te accepteren en als onderdeel te zien van mijn hele leven. Mijn donkere binnenwereld gaat gelijk op met mijn zichtbare buitenwereld. Mijn binnen- en mijn buitenwereld horen allebei bij mij en maken wie ik ben. Niet mooi of lelijk. Niet goed of slecht.

Ik kijk met een nieuwe blik naar mijzelf. Een nieuw soort schoonheid wordt zichtbaar. Voelbaar ook. Voor mij althans. Ik ben wie ik ben door alles wat ik mee heb gemaakt. Crisis en verdriet, maar ook een diep gevoel van erbij horen en geluk. Het hele plaatje. Dat ben ik. Mijn kwetsbaarheid is verworden toch mijn kracht. En dat zie je.

---

Ilja Kramer (50). Moeder van zoon Bastiaan (17) en Maarten (21). Gelukkig getrouwd met Daniël. Kom uit Noord-Holland maar woon al 16 jaar in Nijmegen-Noord. Al ruim 25 jaar werkzaam als communicatie-deskundige. Maar ook behept met een bipolaire stoornis, zware depressies en psychoses doorgemaakt, opnames en opsluiting op psychiatrische afdelingen. Gereïntegreerd en weer ‘normaal’ aan het werk. Momenteel bekwaam ik me als ervaringsdeskundige in de GGZ en werk als coördinator/trainer hersteltrainingen bij de Kentering in Nijmegen. Ik geef schrijftrainingen in het schrijven van je herstelverhaal en ben ook werkzaam als schrijfster vanuit mijn eigen onderneming www.zoblijdatikschrijf.nl