Tekst en foto’s: Caroline Gerfin

In mijn visie gaat het over symptomen zoals depressiviteit, wanen, psychoses en andere ‘klachten’. Diagnoses en medicatie zijn door de Westerse wetenschap verzonnen dingen. Ik begrijp wel dat labels en behandelingen deels met goede bedoelingen ontwikkeld zijn, maar in de nabije toekomst zal dat veranderen. Dan is de DSM hopeloos ouderwets en zal de geestelijke gezondheid gaan over mensen die soms hulp behoeven waarbij we kijken naar de gehele mens en zijn/haar omgeving, netwerken, wensen, dromen en ervaringen.

Als er sprake is van een disbalans is dat niet een kwestie van ‘een disbalans in de stofjes in de hersenen’. Die kan er wel zijn maar is op vele manieren te repareren. Er zijn betere manieren dan medicatie. Pillen die 25 dingen in je hersens veranderen waar maar een of twee veranderingen nodig zijn. De kennis over neuronen, zenuwen, hersenwerking is zeer beperkt. Ik denk dat de wij nog geen 10% weten van wat er te weten valt.

Dat er in alle tijden en culturen mensen met symptomen van waan, depressie, angst en psychose waren, mag duidelijk zijn. Wel zijn er grote verschillen in hoe die mensen toen leefden. Hoe ze ‘gezien’ werden, hangt samen met de cultuur, plaats en tijd. We kennen in Europa in de vorige eeuwen het fenomeen ‘de dorpsgek’: een getolereerd persoon met bijvoorbeeld een muziekinstrument of een bepaalde taak bij de bakker. Een persoon die meestal werd verzorgd. Of verstoten, als de plaatselijke bisschop het voorstond. Ik heb het over de tijd dat opsluiten in psychiatrische instellingen nog geen issue was.

Gaan we verder terug, dan komen we in de tijd dat ‘rare mensen’ een nog veel specifiekere en meer gewaardeerde rol speelden. Als je kon uittreden, kon je met geesten spreken, helen of andere hoog gewaardeerde taken verrichten. Als je depressief was dan was dat waarschijnlijk omdat je energie in rap tempo was opgeraakt door je contact met geesten. Als je depressief was, had je wellicht de taak om ideeën uit te werken. Omdat je angstig was aangelegd kon je gevaren inschatten. Waar veranderde dit? Dat is per land en tijd verschillend, maar ik meen een grote verandering te bespeuren in de tijd van de industriële revolutie. Toen 90% van de mensen nog boer was of een ambachtelijk beroep had, we spreken dus over ongeveer tot 250 jaar geleden, waren we met de seizoenen aan het leven. We konden niet anders. In Noord-Europa zag dat er waarschijnlijk zo uit:

De schapen wierpen in april, de oogst moest eind van de zomer van het land. In de winter moest het vooral warm gehouden worden, werden er groenten ingemaakt en werd er textiel en gereedschap gemaakt of hersteld. Naast de seizoenen-cyclus kent de vrouw een eigen cyclus, die van de maandstonden. In Afrika waren er stammen waar vrouwen die ongesteld waren, die week met elkaar doorbrachten en bijvoorbeeld niet mochten koken voor de anderen. In die week zouden ze, in meest optimale zin, elkaar masseren, kregen ze eten van de ouderen, hoefden ze alleen voor de allerkleinsten te zorgen, maakte ze muziek en vertelde ze verhalen. In de weken erna konden ze weer presteren en produceren en als ze in hun vruchtbare dagen waren, hadden ze weer andere krachten.

Zelf merk ik dat ik me veel beter voel als ik luister naar wat de maandcyclus en de seizoenen aangeven om te doen; klussen, cocoonen, er op uit, tekenen, koken. Als ik doe wat goed voelt in die fase, gaat het mij ook beter af en krijg ik minder vaak depressies of psychoses. Ik ken een onderzoek (jaren ‘90) waarin vijf mannen van in de 50 die al jaren in dezelfde fabriek werkten ieder één dag per week in een buurthuis mochten werken. Met z’n vijven deelden ze dus een fulltime baan in het buurthuis en gingen ze nog maar vier dagen per week naar de fabriek. Dit onderzoek liep een jaar. Het was een groot succes. Alle partijen tevreden en de mannen voelden zich stukken beter. Helaas werd de proef niet bestendigd of elders geïnitieerd.

Waar ik heen wil mag duidelijk zijn: gevoelige mensen (ik vermoed eigenlijk álle mensen) zouden erbij gebaat zijn om meer met de seizoenen en de eigen cyclus te leven. Zeer gevoelige mensen met stemmingswisselingen en/of extreme stemmingen, zouden meer de mogelijkheid moeten hebben om hun kwaliteiten in te zetten als ze daar toe in staat zijn en zorg moeten krijgen in de perioden dat dit nodig is.

Een stuk verder weg van onze cultuur met de industriële revolutie en zijn gevolgen, is de inzet van gevoelige mensen als heler of ziener. We kennen allemaal voorbeelden zoals: de medicijnman of -vrouw, de trance. En we beseffen dat ofwel drugs, ofwel een makkelijk zwevende geest (of allebei) hiervoor gebruikt kunnen worden. We kunnen een trance-reis afdoen als iets mafs dat onderontwikkelde mensen doen maar dan vergeten we dat we zelf soms via dromen inzichten of boodschappen ontvangen. Of dat we vanuit creatieve processen grote hoogten bereiken. Wie is er nu gek?

Hallo, ik ben Caroline Gerfin (51) en moeder van twee zonen. Stemmingswisselingen begonnen bij mij toen ik bijna 17 was en werden heviger en langduriger na een vervelende gebeurtenis toen ik 18 was. Sinds m’n 29e heb ik de diagnose bipolaire stoornis en tussen mijn 22e en 50e ben ik zes keer opgenomen geweest. Ik heb zeven psychoses gehad en de depressies kan ik al niet meer tellen. Ervaring met medicatie heb ik ook. Ik heb heel wat uitgeprobeerd maar vaak niet lang. Met name Lithium gaf zoveel bijwerkingen en psychoses ‘knalden erdoorheen’. Na anderhalf jaar heb ik het afgebouwd en acht jaar later waren de bijwerkingen (trage schildklier, B12- en ijzeropnameproblemen) zo goed als weg.

Inmiddels ben ik al negen jaar niet meer psychotisch geweest. Ik heb nog wel depressies, drie per jaar. Zou ik mezelf nu labelen dan is dat depressie-gevoeligheid. Momenteel heb ik één dag per week betaald werk als assistent houten muziekinstrumentenbouwer en ben ik vrijwilliger bij Ervaringswijzer en Stichting De Nieuwe Erven. Tevens coach ik mensen met psychische gevoeligheden en werk ik mee aan de Mad-Pride Amsterdam die waarschijnlijk in 2016 gaat plaatsvinden en ik volg Psychosenet, diverse LinkedIngroepen en natuurlijk Petraetcetera.